Op 4 mei 2012 ging een lang gekoesterde wens van ons eindelijk in vervulling. Een plaquette met daarop de namen van de Arkelse burgerslachtoffers uit WO2 die door onze vereniging op het monument op Plein 983 was aangebracht, werd tijdens de jaarlijkse dodenherdenking onthuld. Jenny Mollema-Gons en Dik Klein, beiden familie van één van de slachtoffers verrichtten de onthulling. Namens de Arkelse bevolking werden bloemen gelegd door Dinny van Hoven-Draaijer en Cees van Andel. De plechtigheid werd door enkele honderden inwoners van Arkel, waaronder veel jeugd, bijgewoond. In de voorbije maanden waren we intensief op zoek geweest naar de namen van de slachtoffers en naar familieleden. De reacties op ons initiatief waren hartverwarmend en ontroerend. Tijdens de onthulling waren 36 familieleden aanwezig die door ons ontvangen werden in ons toekomstige nieuwe onderkomen, “het Kaaspakhuis” aan de Folkertsstraat. We hadden hier een kleine expositie gemaakt van de gegevens betreffende de slachtoffers. Herhaaldelijk kregen we te horen dat men dankbaar was dat we ervoor gezorgd hadden dat de herinnering aan de slachtoffers door middel van deze plaquette levend blijft. Na afloop van de plechtigheid op Plein 983 hebben we met elkaar en met diverse inwoners van onze gemeente nog koffie gedronken in het Kaaspakhuis. Na afloop werd druk gebruik gemaakt van de gelegenheid onze expositieruimte in het Pekellokaal te bezichtigen.

Namen oorlogsslachtoffers

Pieter Cornelis Kruis Geb. 13-07-1916 Arkel Ov. 10-07-1944 Arkel Begraafplaats Arkel nr. A 2. In december 2014 herbegraven op het ereveld in Loenen. Cornelis Johannes Doeland Geb. 5-06-1909 Gorinchem Ov. 13-06-1944 Munchen (Bombardement) Nederlands ereveld Frankfurt am Main, Frankfurt-Oberrad Vak A, rij 5, nr. 13

Jennes Gons Geb. 22-12-1921 Arkel Ov. 19-12-1943 Grossbeeren, Kreis Teltow Begraafplaats a/d Ruhlsdorferstrasse te Grossbeeren Gedenkboek 37

Sander van den Oever Geb. 27-05-1909 Montfoort Ov. 14-11-1944 Coswig Anhalt Nederlands ereveld Loenen Vak B, nr. 102

Cornelis Verploegh Geb. 18-08-1894 Arkel OV. 10-01-1943 Leusden Begraafplaats Arkel nr. A 46, herbegraven in 2016 op erebegraafplaats Loenen

Gijsbert de Groot Geb. 20-01-1922 Meerkerk Ov. 01-12-1944 Husum-Schwesing, Neuengamme Ostfriedhof, Husum Vak S.O. 88 Gedenkboek 34

Bastiaan Versluis Geb. 4-03-1908 Arkel Vermist in Duitsland Gedenkboek 37

Pieter Kruis was als dwangarbeider te werk gesteld in Duitsland. Kreeg daar tuberculose en mocht naar Arkel om daar thuis te sterven. Pieter Doeland werd 1 dag na zijn trouwen in Arkel bij een razzia opgepakt en als dwangarbeider te werk gesteld in Munchen. Hij kwam daar om bij een bombardement door de geallieerden. Jennes Gons was als dwangarbeider te werk gesteld in Grossbeeren bij Berlijn waar hij door ondervoeding en ziekte overleed. Sander van den Oever was als dwangarbeider naar Duitsland afgevoerd. Hij mocht enkele dagen terug naar Arkel om daar in het huwelijk te treden met Bertha Draaier. Vrienden en familieleden raden hem aan niet terug te gaan naar Duitsland, maar onder te duiken. Sander weigerde dat echter, hij had beloofd terug te keren naar Duitsland. Mocht hij niet terugkeren dan zou een mede gevangene worden dood geschoten en dat wilde Sander niet op zijn geweten hebben. Hij overleed vermoedelijk door ondervoeding. Cornelis Verploegh, een Arkelse boer, werd opgepakt toen hij wat vlees bij zijn zuster in Gorcum wilde brengen. Hij werd aangezien voor zwart handelaar en afgevoerd naar kamp Leusden waar hij enige tijd later overleed door ziekte en ondervoeding. Gijsbert de Groot werd bij een razzia in Arkel opgepakt door de landwacht. Hij werd afgevoerd naar kamp Neuengamme waar hij tengevolge van longontsteking overleed. Bastiaan Versluis werd als dwangarbeider afgevoerd naar Duitsland. Waarschijnlijk is hij omgekomen bij een bombardement. Van hem is nooit meer wat vernomen.

Restauratie van de grafkelder familie Muller-Smit van Heeswijk Enkele jaren geleden bracht onze vereniging tijdens een gesprek met de wethouder van Giessenlanden, dhr. de Jong, de slechte toestand van het familiegraf van de familie Muller op het Arkelse kerkhof ter sprake. Wij wezen de wethouder op de onderhoudsplicht van de gemeente betreffende dit graf, aangegaan door de gemeente Arkel in 1926. De wethouder beloofde e.e.a. uit te zoeken en dit had als resultaat dat de grafkelder vorig jaar is gerestaureerd. Opvallend aan de vroeg 20ste eeuwse grafkelder met opbouw van de familie Muller-Smit in Arkel is, dat elk spoor van de toen nog populaire neoclassicistische vormgeving in de funeraire cultuur ontbreekt. De opbouw is evenwichtig, strak en functioneel. Het geheel is met veel zorg uitgevoerd, getuige het schilddakje op het hoger opgetrokken middendeel en de schuin aflopende afdekking van de lagere zijdelen, alsmede het frijn- en bouchardeerwerk en de detaillering van de palen aan de voorzijde. Tot de weinige decoratieve elementen behoren verder het ventilatierooster aan de achterkant, de zigzagdecoraties van het hekwerk en het monogram op het draailuik aan de voorkant. Wat de beide taxussen vooraan de grafruimte betreft: de linkertaxus staat buiten de grafruimte en verstoort het symmetrische beeld. Datzelfde geldt voor de boltaxus die links deels over het monument heen is gegroeid en zeer waarschijnlijk oorspronkelijk geen deel uitmaakte van het monument. De beide taxussen die tegen het monument aan hebben gestaan, zijn bij de grond afgezaagd omdat ze het monument dreigden te ontzetten. Frappant is, dat symboliek bij het monument ontbreekt maar aan de taxussen is af te lezen. Traditioneel werd rond het graf een taxustak in de grond gestoken. In de christelijke traditie symboliseert de taxus de onvergankelijkheid, in andere tradities de onderwereld, dood en rouw. De grafkelder familie Muller-Smit op de algemene begraafplaats bij de Koepelkerk behoort tot de weinige bewaard gebleven vroeg 20ste-eeuwse grafkelders met opbouw in Zuid-Holland en zelfs in Nederland. Het monument in Arkel is derhalve van provinciaal funerairhistorisch belang als zeldzaam voorbeeld van een vroeg 20ste-eeuwse grafkelder met opbouw, compleet met een door een hekwerk en palen omgeven grafruimte. Voorts van waarde door het ontbreken van elke verwijzing naar het neoclassicisme en daarmee te typeren als voorloper van de nieuwe funeraire vormgeving. De taxussen zijn vanwege de symbolische waarde onmisbaar. Tenslotte is vanwege de samenhang van de beide historische personen, het grafmonument en de kerk sprake van een bijzonder cultuurlandschap. De grafkelder is omstreeks 1917 gebouwd in opdracht van de heer H.J.F. Muller uit Gorinchem. Het is een betonnen opbouw bekleed met hardsteen. Op de ijzeren deur zijn de dooreen gestrengelde letters M en S te zien, het monogram van Muller en Smit. Het onderhoud was toevertrouwd aan de Arkelse aannemer H.C. Gaikhorst en ook aannemer P. van Daalen heeft enkele jaren voor het noodzakelijke onderhoud gezorgd. De heer Muller overleed op 25 februari 1921, zesenzestig jaren oud en werd als eerste bijgezet in de grafkelder. Mevr. G. Muller-Smit stelde in 1926 het onderhoud van de grafkelder veilig door een overeenkomst met de gemeente Arkel af te sluiten. De gemeente ontving een schenking van f. 3.000,-- voor onderhoud van het familiegraf, ten eeuwige dage, met het recht om eventuele baten uit het fonds aan te wenden zoals de gemeente Arkel goeddunkt en anderzijds onder de verplichting een eventueel tekort in de onderhoudskosten voor rekening van de gemeente te nemen. In de grafkelder zijn bijgezet: H.J.F. Muller, geboren te Amsterdam en overleden te Gorinchem 25-02-1921. G. Muller-Smit, geboren te Nieuw-Lekkerland 21-06-1854 en overleden te Velp Gld. 28-05-1929. Bianca Angelina Wisboom-Radaeli, geboren te Bene-Vaciënne, Italië 06-06-1909 en overleden te Deventer 10-05-1954. Hendrik Jan Frederik Wisboom, geboren te Arnhem 30-01-1896 en overleden te Deventer 30-07-1964. Suzanne Johanna Eva Muller, geboren te Gorinchem 03-05-1875 en overleden te Oosterbeek 02-08-1959

4 Mei 2002 werd op initiatief van onze vereniging een plaquette aangebracht op het monument op Plein 1983. Op de plaquette is de volgende tekst aangebracht: Gevallen voor Koningin en Vaderland tijdens de slag in de Javazee 27-02-1942 Frans Adriaan de Bruijn Hij stierf voor het behoud van onze vrijheid De plaquette werd onthuld door mevrouw Mari Holster-deBruijn, zuster van Frans de Bruijn.

HERDENKINGSPLAQUETTE 2

HERDENKINGSPLAQUETTE 1

Jennes Gons

Sander v.d. Oever

Cornelis Verploegh